İsim, bütün kültürlerde bir varlığın ruhuyla ilişkilidir. Ortadoğu ve Orta Asya kültüründeyse; ismin çok daha özel anlamları vardır. Bu kültürlerde, isim; bir şeyin bütün gücünü ve özelliklerini temsil eder.
Örnek olarak bütün kültürlerde silahlara ve evcil hayvanlara isim koyma görülür ama Anadolu halkları, İran halkları, Orta Asya halkları, Araplar ve Moğollar isme özel ihtimam göstermişlerdir. Bir kişinin ya da varlığın ismi, onu tam anlamıyla tanımlayan şeydir. Zaten bu sebeple, lakaplar çoğu zaman ismin önüne geçip onu tanımlar; çünkü doğumda verilen isim, yanılabilir ama lakaplar yanılmaz, dolayısıyla "esas isim" olarak kabul edilirler.
Bu kültürlerde, bu nedenle hem çocuklara, hem hayvan ve bitkilere, hem halklara, hem de eşyalara güzel ve anlamlı isimler koymak önemlidir ama özellikle çocuklara koyulan isimlerde, çocuğun ismini taşıyabilmesi için bazı değişiklikler yapılabilir. Örneğin, Muhammed adını taşıyanların ismi taşıyamaması ihtimaline karşı Mehmet ve Mahmut kelimeleri icat edilmiştir.
Halklara isim koymakta da yine benzer bir amaç görürüz. Çoğu halkın adı, kendileri tarafından tarih içinde alışılagelmiş ya da başka halklar tarafından konulmuştur. Örneğin, Pers sözü; Türkçe ve Farsçada leoparı tanımlayan "Pars" sözcüğünden gelmiştir ve bu, o halkın güçlü olduğunu gösterir. Mesela Arap ismi de Asurca Arabaya'dan gelir. Arabaya ise "çöl göçebesi" demektir. Günümüzde, Arapların göçebeliği sürdürenlerine Bedevi denir, ki bu da Arapça "Çöllü, çölde yaşayan, çöl sakini" demektir. Mesela Moğol/mongol adı ise "kaygı, endişe, hüzün" anlamına gelir ki bu isim, Moğollara Cengiz Han tarafından halkının gidişatından duyduğu kaygıyı anlatmak için verilmiştir. Daha önce de söylediğim gibi, Cengiz Han'dan önce Moğollara "Uzakta kalmış, yabancılaşmış" anlamında Tatar deniyordu. -Günümüzde Tatar denen Türk halkınaysa karlı yere alışkın anlamında Bolkar deniyordu.-
Sadece halk değil, aile adları da aynı şekildedir. Ama konumuz; silahlar ve hayvanlar.
Eski çağlardan beri, her kültürden savaşçılar, silahlarına, özellikle kılıçlarına isim vermişlerdir. Bunu en batıdan en doğuya kadar bütün halklarda görürüz ama isme yüklenen özel anlamlar nedeniyle, Ortadoğu, Orta Asya ve Uzakdoğu halkları ekstra özen göstermişlerdir. Mesela bir ismi olmayan tek bir katana, yalmanlı kılıç ya da Arap tarzı kılıç yoktur, hepsinin adı vardır. Batı kültüründeyse genellikle büyük savaşçılar, gladyatörler, süvariler ve hükümdarlar kılıçlarına isim vermişlerdir. Mesela Vikinglerde de baltaya isim koymak epey yaygındır, Roma gladyatörlerinin hepsinin kılıcının adı vardır vs.
Hayvanlara isim koymaksa, onları aile üyesi olarak görmek nedeniyle yapılan bir şey. Örneğin yemek için beslenen hayvanlara isim koyulmazken evcil olarak bakılan hayvanlara ya da eti için değil başka amaçlar -yün, yumurta, süt vs.- için bakılan hayvanlara isim koyulmuştur. Yine, eski çağlardan beri insanlar için oldukça önemi olan üç hayvan vardır: Köpek, kedi ve at. Atlar savaş ve ulaşım için eski çağlarda çok önemliydi, dolayısıyla onlara çoğunlukla özel ihtimam gösteriliyordu. Köpekler, özellikle çobanlar ve göçebeler için çok değerliydi; tarımla uğraşanlar içinse kediler, inanılmaz önemliydi. Dolayısıyla bu önemi göstermenin yollarından biri, onu genel bir adla değil, özel bir adla çağırmaktı. Yani "kedi" diye, "köpek" diye değil, kendisine özgü, kendisini tanımlayan bir adla çağırmak.
Eh, sonuç olarak güzel ve tüm kültürlerde ortak geleneklerden biridir bu; önemlidir, mühimdir -sanki anlamları farklı aq-, insanlık ve dünya kültüründe ortak olan çok az şeyden biridir.
Örnek olarak bütün kültürlerde silahlara ve evcil hayvanlara isim koyma görülür ama Anadolu halkları, İran halkları, Orta Asya halkları, Araplar ve Moğollar isme özel ihtimam göstermişlerdir. Bir kişinin ya da varlığın ismi, onu tam anlamıyla tanımlayan şeydir. Zaten bu sebeple, lakaplar çoğu zaman ismin önüne geçip onu tanımlar; çünkü doğumda verilen isim, yanılabilir ama lakaplar yanılmaz, dolayısıyla "esas isim" olarak kabul edilirler.
Bu kültürlerde, bu nedenle hem çocuklara, hem hayvan ve bitkilere, hem halklara, hem de eşyalara güzel ve anlamlı isimler koymak önemlidir ama özellikle çocuklara koyulan isimlerde, çocuğun ismini taşıyabilmesi için bazı değişiklikler yapılabilir. Örneğin, Muhammed adını taşıyanların ismi taşıyamaması ihtimaline karşı Mehmet ve Mahmut kelimeleri icat edilmiştir.
Halklara isim koymakta da yine benzer bir amaç görürüz. Çoğu halkın adı, kendileri tarafından tarih içinde alışılagelmiş ya da başka halklar tarafından konulmuştur. Örneğin, Pers sözü; Türkçe ve Farsçada leoparı tanımlayan "Pars" sözcüğünden gelmiştir ve bu, o halkın güçlü olduğunu gösterir. Mesela Arap ismi de Asurca Arabaya'dan gelir. Arabaya ise "çöl göçebesi" demektir. Günümüzde, Arapların göçebeliği sürdürenlerine Bedevi denir, ki bu da Arapça "Çöllü, çölde yaşayan, çöl sakini" demektir. Mesela Moğol/mongol adı ise "kaygı, endişe, hüzün" anlamına gelir ki bu isim, Moğollara Cengiz Han tarafından halkının gidişatından duyduğu kaygıyı anlatmak için verilmiştir. Daha önce de söylediğim gibi, Cengiz Han'dan önce Moğollara "Uzakta kalmış, yabancılaşmış" anlamında Tatar deniyordu. -Günümüzde Tatar denen Türk halkınaysa karlı yere alışkın anlamında Bolkar deniyordu.-
Sadece halk değil, aile adları da aynı şekildedir. Ama konumuz; silahlar ve hayvanlar.
Eski çağlardan beri, her kültürden savaşçılar, silahlarına, özellikle kılıçlarına isim vermişlerdir. Bunu en batıdan en doğuya kadar bütün halklarda görürüz ama isme yüklenen özel anlamlar nedeniyle, Ortadoğu, Orta Asya ve Uzakdoğu halkları ekstra özen göstermişlerdir. Mesela bir ismi olmayan tek bir katana, yalmanlı kılıç ya da Arap tarzı kılıç yoktur, hepsinin adı vardır. Batı kültüründeyse genellikle büyük savaşçılar, gladyatörler, süvariler ve hükümdarlar kılıçlarına isim vermişlerdir. Mesela Vikinglerde de baltaya isim koymak epey yaygındır, Roma gladyatörlerinin hepsinin kılıcının adı vardır vs.
Hayvanlara isim koymaksa, onları aile üyesi olarak görmek nedeniyle yapılan bir şey. Örneğin yemek için beslenen hayvanlara isim koyulmazken evcil olarak bakılan hayvanlara ya da eti için değil başka amaçlar -yün, yumurta, süt vs.- için bakılan hayvanlara isim koyulmuştur. Yine, eski çağlardan beri insanlar için oldukça önemi olan üç hayvan vardır: Köpek, kedi ve at. Atlar savaş ve ulaşım için eski çağlarda çok önemliydi, dolayısıyla onlara çoğunlukla özel ihtimam gösteriliyordu. Köpekler, özellikle çobanlar ve göçebeler için çok değerliydi; tarımla uğraşanlar içinse kediler, inanılmaz önemliydi. Dolayısıyla bu önemi göstermenin yollarından biri, onu genel bir adla değil, özel bir adla çağırmaktı. Yani "kedi" diye, "köpek" diye değil, kendisine özgü, kendisini tanımlayan bir adla çağırmak.
Eh, sonuç olarak güzel ve tüm kültürlerde ortak geleneklerden biridir bu; önemlidir, mühimdir -sanki anlamları farklı aq-, insanlık ve dünya kültüründe ortak olan çok az şeyden biridir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder