Ok-Yay dünyası derya deniz. Çeşit çeşit yay var, ok var. Hangi amaçla kullanacağınıza ve elinizdeki imkanlara bağlı.
Öncelikle; yay ve oku parçalarına ayıralım. Yay üçe (bazen ikiye ya da dörde) ayrılır: Tahta, ip, kanat. Kanat; ipin bittiği yerden devam eden tahtadır. Okun da dört kısmı vardır: Gez, şaft, tüy ve temren (uç). (Bazen temren kısmı konulmaz)
Peki, incelikler nelerdir? Önce; her bir parçanın ne olduğuna ve inceliklerine bakalım.
Tahta
Yayın asıl kısmıdır. Gergin ama sert olmalıdır. Doğrudan eğilip bükülebilen dallar uygun değildir. Kiraz, akçaağaç, yabani fındık gibi ağaçlar uygundur. Tahta kısmı gergin olmalı; çabuk kırılmamalı ama hemen de eğilip bükülmemelidir. Ayrıca tahta kısmı bazen farklı şekillerde de yapılır. Mesela geyik kürek kemiğinden ve geyik boynuzundan da yapılır. Bir de iki ve üç parçalı tahtalar vardır. Osmanlı-Sipahi yaylarının tahtaları üç parçalıdır. Akçaağaçtan bir yatak; iki yanında da geyik boynuzu veya kürek kemiğinden o yatağı kaplayan şeyler. Yapıştırıcısı da mersin balığının hava kesesi (kaynatılmış). Tahtaların boyu da önemlidir. Mesela İngiliz yayları 2 m. uzunluktadır ve onlarla hareket etmek zordur. At üstünde ya da hareket halindeyken atamazsınız. Ama Kore, Kırım-Tatar ve Osmanlı-Sipahi yayları daha kısadır ve at üstünde ya da hareket halinde atılması daha kolaydır. Bir de yaylar içe dönük ve dışa dönük olarak ayrılırlar. Dışa dönük yayları germesi biraz daha zor ama hedefi vurması daha kolaydır, içe dönük yayları ise germesi daha kolay ama hedefi vurmak biraz daha zordur. Mesela Osmanlı-Sipahi yayları dışa dönükken, Kırım-Tatar yayları içe dönüktür.
Dışa dönük yay:
İçe dönük yay:
İp:
Yay ipi için iki kural vardır: Gergin olmalı ve de gerilmemelidir. Yani yayı germelisiniz, ip gerilip uzamamalı. Ayrıca da bulunduğu yerde gergin durmalı. Ve kanatların içinde kalmalı. (Bazı yaylarda kanat yoktur) Bu tarz ipler ne ipi olursa olsun kullanılabilir. Ama yine Osmanlı-Sipahi yaylarından gidersek; sağlam olduğundan öküzün aşil tendonunu kullanmışlardır.
Kanat:
Kanat, ipin yayın etrafından çıkmasını önlemek için kullanılan çıkıntılardır. Kore ve İngiliz yaylarında yokken Kırım-Tatar ve Osmanlı-Sipahi yaylarında vardır.
Gez:
Gez, okun yayın ipine oturmasını sağlayan bir çıkıntı ya da oyuktur. Genellikle üçgen şeklindedir. Ama asla uzun bir yarık olmamalıdır, aksi halde oku atamazsınız.
Şaft:
Şaft, okun sopası; yani aslında kendisidir. Şaft yapımında ligustrum, şimşir, yabani fındık gibi ağaçlar uygundur. Ayrıca ağaçtan başka plastikten, metalden ve başka malzemelerden de yapılır.
Tüy:
Tüy, okun arkasındaki tüylerdir. Çoğu kişi süsleme olduğunu düşünür ama kesinlikle süsleme değillerdir. Çok gereklidirler. Bu tüyler, plastik şaftlarda yine plastikten şekilde bulunabilir. Tüyler, oku atarken önü ile arkası arasında denge kurulmasına; daha düz bir hatta ve daha uzun gitmesine ve hedef alınan yerin vurulmasında yardımcı olurlar. (Tüyler olmadan hedef burnunuzun dibinde değilse biraz aşağısına gelir her zaman) Tüyler, milimetrik olmalıdır aksi halde hiç bir işe yaramaz. Ve hedef vuruşu için tüyler uzun, menzil atışı için kısa olmalıdır. Çünkü tüyler ne kadar uzun olursa, ok o kadar çabuk toparlanır. Ama menzil atışında buna gerek yoktur. Tüy için boyutuna göre tüyler kullanılabilir olsa da özellikle uzun tüylerde şahin güzel seçimdir. Ayrıca tüyler arkaya bağlanmamalı; dört adet eşit boyda dikdörtgen biçimde kesilmelidir.
Temren (Uç):
Temren, okun keskin, delici uç kısmına verilen isimdir. Aslında, mızrakların da uç kısmına bu ad verilir ama bunun konumuzla bir ilgisi yok. Temrenler ikiye ayrılır: Üçgenler (ya da keskin kenarlılar) ve kılıflar. Kılıflar, adından da anlayacağınız gibi şaft üzerine tam oturur ve sadece sivridir, üçgen biçimli değildir. Asya yaylarının temrenleri genelde kılıf olsa da Avrupa'da genelde keskin kenar kullanılır.
Temrenler tahtadan, taştan, kemikten ya da metalden yapılabilir. Tahta temrenlerde şimşir tercih edilir. Taş temrenler oyuk çakmak taşlarıdır ya da iyi bir yontma ile granitten güzel temrenler yapılabilir. Kemikten temrenler genellikle yırtıcı hayvan dişleridir. Metal temrenlerde ise pirinç tercih edilir. Ayrıca gazoz kapağı da hoş seçimdir.
Öncelikle; yay ve oku parçalarına ayıralım. Yay üçe (bazen ikiye ya da dörde) ayrılır: Tahta, ip, kanat. Kanat; ipin bittiği yerden devam eden tahtadır. Okun da dört kısmı vardır: Gez, şaft, tüy ve temren (uç). (Bazen temren kısmı konulmaz)
Peki, incelikler nelerdir? Önce; her bir parçanın ne olduğuna ve inceliklerine bakalım.
Tahta
Yayın asıl kısmıdır. Gergin ama sert olmalıdır. Doğrudan eğilip bükülebilen dallar uygun değildir. Kiraz, akçaağaç, yabani fındık gibi ağaçlar uygundur. Tahta kısmı gergin olmalı; çabuk kırılmamalı ama hemen de eğilip bükülmemelidir. Ayrıca tahta kısmı bazen farklı şekillerde de yapılır. Mesela geyik kürek kemiğinden ve geyik boynuzundan da yapılır. Bir de iki ve üç parçalı tahtalar vardır. Osmanlı-Sipahi yaylarının tahtaları üç parçalıdır. Akçaağaçtan bir yatak; iki yanında da geyik boynuzu veya kürek kemiğinden o yatağı kaplayan şeyler. Yapıştırıcısı da mersin balığının hava kesesi (kaynatılmış). Tahtaların boyu da önemlidir. Mesela İngiliz yayları 2 m. uzunluktadır ve onlarla hareket etmek zordur. At üstünde ya da hareket halindeyken atamazsınız. Ama Kore, Kırım-Tatar ve Osmanlı-Sipahi yayları daha kısadır ve at üstünde ya da hareket halinde atılması daha kolaydır. Bir de yaylar içe dönük ve dışa dönük olarak ayrılırlar. Dışa dönük yayları germesi biraz daha zor ama hedefi vurması daha kolaydır, içe dönük yayları ise germesi daha kolay ama hedefi vurmak biraz daha zordur. Mesela Osmanlı-Sipahi yayları dışa dönükken, Kırım-Tatar yayları içe dönüktür.
Dışa dönük yay:
İçe dönük yay:
İp:
Yay ipi için iki kural vardır: Gergin olmalı ve de gerilmemelidir. Yani yayı germelisiniz, ip gerilip uzamamalı. Ayrıca da bulunduğu yerde gergin durmalı. Ve kanatların içinde kalmalı. (Bazı yaylarda kanat yoktur) Bu tarz ipler ne ipi olursa olsun kullanılabilir. Ama yine Osmanlı-Sipahi yaylarından gidersek; sağlam olduğundan öküzün aşil tendonunu kullanmışlardır.
Kanat:
Kanat, ipin yayın etrafından çıkmasını önlemek için kullanılan çıkıntılardır. Kore ve İngiliz yaylarında yokken Kırım-Tatar ve Osmanlı-Sipahi yaylarında vardır.
Gez:
Gez, okun yayın ipine oturmasını sağlayan bir çıkıntı ya da oyuktur. Genellikle üçgen şeklindedir. Ama asla uzun bir yarık olmamalıdır, aksi halde oku atamazsınız.
Şaft:
Şaft, okun sopası; yani aslında kendisidir. Şaft yapımında ligustrum, şimşir, yabani fındık gibi ağaçlar uygundur. Ayrıca ağaçtan başka plastikten, metalden ve başka malzemelerden de yapılır.
Tüy:
Tüy, okun arkasındaki tüylerdir. Çoğu kişi süsleme olduğunu düşünür ama kesinlikle süsleme değillerdir. Çok gereklidirler. Bu tüyler, plastik şaftlarda yine plastikten şekilde bulunabilir. Tüyler, oku atarken önü ile arkası arasında denge kurulmasına; daha düz bir hatta ve daha uzun gitmesine ve hedef alınan yerin vurulmasında yardımcı olurlar. (Tüyler olmadan hedef burnunuzun dibinde değilse biraz aşağısına gelir her zaman) Tüyler, milimetrik olmalıdır aksi halde hiç bir işe yaramaz. Ve hedef vuruşu için tüyler uzun, menzil atışı için kısa olmalıdır. Çünkü tüyler ne kadar uzun olursa, ok o kadar çabuk toparlanır. Ama menzil atışında buna gerek yoktur. Tüy için boyutuna göre tüyler kullanılabilir olsa da özellikle uzun tüylerde şahin güzel seçimdir. Ayrıca tüyler arkaya bağlanmamalı; dört adet eşit boyda dikdörtgen biçimde kesilmelidir.
 |
| Böyle olmalı |
Temren, okun keskin, delici uç kısmına verilen isimdir. Aslında, mızrakların da uç kısmına bu ad verilir ama bunun konumuzla bir ilgisi yok. Temrenler ikiye ayrılır: Üçgenler (ya da keskin kenarlılar) ve kılıflar. Kılıflar, adından da anlayacağınız gibi şaft üzerine tam oturur ve sadece sivridir, üçgen biçimli değildir. Asya yaylarının temrenleri genelde kılıf olsa da Avrupa'da genelde keskin kenar kullanılır.
 |
| Keskin kenarlılar |
 |
| Kılıf |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder