Eski Türkleri şamanist sananlar bana kafayı yedirtiyor. Onlar Tengrici'ydi ve Tengricilikle şamanizm kesinlikle farklı dinlerdir. Her şeyden önce, Tengricilikte "tanrı" kavramı vardır ama şamanizmde yoktur. Tengricilik bir dindir, hem de günümüzde hala bazı adetleri sürdürülen bir dindir, şamanizm ise bir yaşam tarzıdır. Doğru, din adamlarına şaman da deniyordu; ama bu onları şamanist yapmaz. Ha, Tengriciliğin şamanizm başta olmak üzere diğer Asya dinlerinden etkilenmediğini söylemiyorum. Ama bir dinin başka bir dinden etkilenmesi, onu o din haline getirmez.
Tengricilik tek tanrılı bir dindir, zaten "tengri" (Esasında teñri) kelimesi günümüze gele dek Teñri-Tengri-Tangrı-Tanrı değişimlerini geçirmiştir. Bazı kaynaklarda, Türk mitolojisindeki "tanrılardan" bahsedilir. Esasen bunlar tanrı değildir. Zaten tanrı da denmezdi. O mitolojik kişiler, İslam'daki meleklere benzer.
Tengri, bazı yerlerde Gök tengri, bazı yerlerde yer tengri ve bazı yerlerde yer-gök tengri olarak geçtiği için bazı salaklar yer ve göğün iki ayrı tanrısından bahsedildiğini sanıyor. Oysa orada kastedilen şey, "Yerin göğün Tanrı'sı"dır. Nasıl, tanıdık geldi mi? "Göktekilerin ve yerdekilerin sahibi Allah'tır..." Ve daha İslami eserlerde bu tarz çok söz var.
Elleri göğe açarak dua etmenin, İslam adeti olduğunu sanıyorsanız, fena halde yanılıyorsunuz! Evet, İslam'da da vardır; ya da şeklin önemi yoktur. Ama bu adet bize Tengricilik'ten, Araplar ve Farslara bizden miras kalmıştır. Bu el açarak ve bağdaş kurup oturarak dua etme hareketini, hala Moğollarda görebilirsiniz.
Tengricilikte, doğadaki her şey kutsaldır. Doğadaki her şey... Yahudilik, Hristiyanlık, İslam... Üçünde de doğaya karşı bir saygı var, değil mi?
Tengricilikte, kurban da vardır. Ancak İslam'dan daha farklıdır. Hatta çok daha farklıdır. Ama adı yine kurbandır ve temel mantığı aynıdır. Bir at tam ortadan ikiye kesilir, iki ayrı ateş yakılıp her biri birine asılıp pişirilir. Eğer dumanı dümdüz yukarı çıkıyorsa yenmez, çünkü Tengri'nin hoşuna gitmiştir. Eğer dümdüz yukarı çıkmıyorsa piştikten sonra yenir.
Bir başka konu da, doğada iyi ve kötü ruhların varlığına inanılmasıdır. Ben size şu bazı kaynaklarda "tanrı" olarak geçen mitolojik kişileri ve İslam'da yer alan melek-cin tarzı hallerini bir yazayım:
Erlik han: Yer altı dünyasının efendisidir. Nasıl yani? Aslında tam olarak o yer altı tasvirine bakılmalı. Alev alev yanan yerler, kötü ruhlar... Bir şey hatırlattı mı? Evet, cehennem. Erlik han da Cehennem'in görevlisi olan melek ile şeytan sentezinden ortaya çıkmıştır büyük ihtimalle.
Kayra han: Genelde yaratıcı tanrı olarak tasvir edilir. Ama bu tamamen bir fiyaskodur. Kayra han, Tanrı değildir. Yalnızca yer yüzü ve evrenin yaratılmasından sorumlu bir melektir.
Ülgen han: Bir nevi baş-melektir. Yani İslam'daki karşılığı ile Cebrail.
Alkarısı: Hamile kadınlara dadanan bir kötü ruhtur. Bir başka deyişle, bir çeşit şeytandır.
Albıs: Alkarısı'nın hizmetkarlarına denir.
Neyse... Gel gelelim; Şamanizm olayı çok farklıdır. Şamanizm, tamamen parapsikolojik ritüel ve doğa üstü güçler üzerine kurulmuş bir yaşam tarzıdır. Tengricilik ise ibadetleri, haramları, günahları, sevapları olan gerçek anlamda bir dindir. Peki, bu ibadetlere bakalım mı?
Kurban: Yukarıda anlattım.
Kut inancını bilir misiniz? Hani Tanrı'nın bahşettiği hükümdarlık? Kut inancıyla halifelik sisteminin benzerliği, koşullu olarak da olsa hiç dikkatinizi çekmiş miydi?
Adak: Yine kurban gibi, aynı zamanda İslamiyet'teki adına da Türkçe olarak adak demişiz zaten. Teñri'ye adanan şeyler kısaca.
Öte yandan; Tengricilik döneminden kalma başka şeyler daha var. Mesela türbe yapımı, ta Orta Asya'dan bize miras kalmıştır. Evet, türbe olayını İslam'a sokan da Türklerdir.
Teñricilikte günahlar:
Adaletsizlik,
Hırsızlık,
Yalancılık,
Gereksiz yere öldürme (İster insan ister başka canlı)
Evet, evet; bunların hepsi İslam'da da günah, günah olmasa bile hoş karşılanmayan şeyler. Şamanizmde ise haram-helal, günah-sevap kavramları yoktur.
Cennet ve Cehennem.
Uçmağ ve Tamu'yu duymuş muydunuz hiç? Uçmağ, güzeller güzeli bir bahçe olarak tasvir edilir. İyi insanların ölümden sonra gideceği yerdir. Tamu ise, cezalandırma yeri olarak tasvir edilir. Kötü insanların ölümden sonra gideceği yerdir.
Kamlar... Kam, İslam'daki imamlara pek benzemez... Daha çok, şu dağın başında ya da ıssız köylerde yaşayan garip cinci hocalara benzer. Esasen, görevleri ve mantıkları neredeyse tamamen aynıdır.
Bir de eşitlik konusu var. İslam'da nasıl ki kadın ve erkeğin toplumsal statüsü eşitse, Tengricilikte de aynı şekildedir. Hatta Tengricilik'te iş abartılıp kadınlara askerlik yaptırmaya, ağır iş yaptırmaya kadar gitmiştir. (Şaka ya da yalan değil, eski Türklerde tüm halk askerdi denirken gerçekten tüm halk kastediliyor. Erkek, kadın, çoluk çocuk, yaşlı, kam/şaman, han, hakan/kağan... Hepsi)
Ha bir de, şu toplumsal eşitlikten bahsetmişken; feministlere de bir çift lafım var. Güya cinsiyet ayrımcılığı istemiyorlar, cinsiyet ayrımcılığının alasını yapıyorlar! Madem eşitiz o zaman siz de bize yardım edin dedik mi hemen kıvırıyorlar. Hele hele eskaza ağzımızdan kadınlar da askere gitsin diye bir söz çıksa hemen top ateşine başlıyorlar! Hani eşittik ulan? Bu nasıl eşitlik? Bir de bayan kelimesini kullanmamızı istemiyorlarmış. Neden? Hayır, neden yani? Sırf içinde "bay" geçtiği için mi bütün tantana? Neymiş, kadın diyecekmişiz... O zaman da öküz diye kızıyorsunuz! Ne yapalım ulan biz? Cinsiyetçilik yapmayın... Hadi tamam yapmıyoruz, e siz yapıyorsunuz? Hatta kitabını yazıyorsunuz!
Bir çift de eski Türkleri şamanist olarak tanıtan hangi malsa ona sözüm var. Oğlum araştırmadan, bilmeden ne iş yapıyorsun sen? Önceden Avrupa'da Tengricilik için Turkish shamanism deniyordu. Şimdi Avrupalı tarihçiler ona feci karşı çıkıyor. Onlar şamanizm değil diye ağlarken (ki şamanizm olarak göstermeleri işlerine gelirdi, hatırlatırım) bizdeki bazı mallar hala çıkmış şamanistlerdi diyor. Bir de neymiş, din kitabında şamanizmle İslam benziyor deniyormuş ama benzemiyormuş. 1. Kimse sana Şamanizm'in İslam'a benzediğini söylemedi, Tengricilik o. 2. Şamanizm'in İslam'a benzediğini kimse iddia etmedi. Tengricilik o. 2. Sen o şeyleri arka tarafınla okuyup esrar çekip "ben ateistim yea" diye gezeceğine az bir şey öğren mal!
Kaç ay önceki nefretimi de kustum, rahatladım.
Tengricilik tek tanrılı bir dindir, zaten "tengri" (Esasında teñri) kelimesi günümüze gele dek Teñri-Tengri-Tangrı-Tanrı değişimlerini geçirmiştir. Bazı kaynaklarda, Türk mitolojisindeki "tanrılardan" bahsedilir. Esasen bunlar tanrı değildir. Zaten tanrı da denmezdi. O mitolojik kişiler, İslam'daki meleklere benzer.
Tengri, bazı yerlerde Gök tengri, bazı yerlerde yer tengri ve bazı yerlerde yer-gök tengri olarak geçtiği için bazı salaklar yer ve göğün iki ayrı tanrısından bahsedildiğini sanıyor. Oysa orada kastedilen şey, "Yerin göğün Tanrı'sı"dır. Nasıl, tanıdık geldi mi? "Göktekilerin ve yerdekilerin sahibi Allah'tır..." Ve daha İslami eserlerde bu tarz çok söz var.
Elleri göğe açarak dua etmenin, İslam adeti olduğunu sanıyorsanız, fena halde yanılıyorsunuz! Evet, İslam'da da vardır; ya da şeklin önemi yoktur. Ama bu adet bize Tengricilik'ten, Araplar ve Farslara bizden miras kalmıştır. Bu el açarak ve bağdaş kurup oturarak dua etme hareketini, hala Moğollarda görebilirsiniz.
Tengricilikte, doğadaki her şey kutsaldır. Doğadaki her şey... Yahudilik, Hristiyanlık, İslam... Üçünde de doğaya karşı bir saygı var, değil mi?
Tengricilikte, kurban da vardır. Ancak İslam'dan daha farklıdır. Hatta çok daha farklıdır. Ama adı yine kurbandır ve temel mantığı aynıdır. Bir at tam ortadan ikiye kesilir, iki ayrı ateş yakılıp her biri birine asılıp pişirilir. Eğer dumanı dümdüz yukarı çıkıyorsa yenmez, çünkü Tengri'nin hoşuna gitmiştir. Eğer dümdüz yukarı çıkmıyorsa piştikten sonra yenir.
Bir başka konu da, doğada iyi ve kötü ruhların varlığına inanılmasıdır. Ben size şu bazı kaynaklarda "tanrı" olarak geçen mitolojik kişileri ve İslam'da yer alan melek-cin tarzı hallerini bir yazayım:
Erlik han: Yer altı dünyasının efendisidir. Nasıl yani? Aslında tam olarak o yer altı tasvirine bakılmalı. Alev alev yanan yerler, kötü ruhlar... Bir şey hatırlattı mı? Evet, cehennem. Erlik han da Cehennem'in görevlisi olan melek ile şeytan sentezinden ortaya çıkmıştır büyük ihtimalle.
Kayra han: Genelde yaratıcı tanrı olarak tasvir edilir. Ama bu tamamen bir fiyaskodur. Kayra han, Tanrı değildir. Yalnızca yer yüzü ve evrenin yaratılmasından sorumlu bir melektir.
Ülgen han: Bir nevi baş-melektir. Yani İslam'daki karşılığı ile Cebrail.
Alkarısı: Hamile kadınlara dadanan bir kötü ruhtur. Bir başka deyişle, bir çeşit şeytandır.
Albıs: Alkarısı'nın hizmetkarlarına denir.
Neyse... Gel gelelim; Şamanizm olayı çok farklıdır. Şamanizm, tamamen parapsikolojik ritüel ve doğa üstü güçler üzerine kurulmuş bir yaşam tarzıdır. Tengricilik ise ibadetleri, haramları, günahları, sevapları olan gerçek anlamda bir dindir. Peki, bu ibadetlere bakalım mı?
Kurban: Yukarıda anlattım.
Kut inancını bilir misiniz? Hani Tanrı'nın bahşettiği hükümdarlık? Kut inancıyla halifelik sisteminin benzerliği, koşullu olarak da olsa hiç dikkatinizi çekmiş miydi?
Adak: Yine kurban gibi, aynı zamanda İslamiyet'teki adına da Türkçe olarak adak demişiz zaten. Teñri'ye adanan şeyler kısaca.
Öte yandan; Tengricilik döneminden kalma başka şeyler daha var. Mesela türbe yapımı, ta Orta Asya'dan bize miras kalmıştır. Evet, türbe olayını İslam'a sokan da Türklerdir.
Teñricilikte günahlar:
Adaletsizlik,
Hırsızlık,
Yalancılık,
Gereksiz yere öldürme (İster insan ister başka canlı)
Evet, evet; bunların hepsi İslam'da da günah, günah olmasa bile hoş karşılanmayan şeyler. Şamanizmde ise haram-helal, günah-sevap kavramları yoktur.
Cennet ve Cehennem.
Uçmağ ve Tamu'yu duymuş muydunuz hiç? Uçmağ, güzeller güzeli bir bahçe olarak tasvir edilir. İyi insanların ölümden sonra gideceği yerdir. Tamu ise, cezalandırma yeri olarak tasvir edilir. Kötü insanların ölümden sonra gideceği yerdir.
Kamlar... Kam, İslam'daki imamlara pek benzemez... Daha çok, şu dağın başında ya da ıssız köylerde yaşayan garip cinci hocalara benzer. Esasen, görevleri ve mantıkları neredeyse tamamen aynıdır.
Bir de eşitlik konusu var. İslam'da nasıl ki kadın ve erkeğin toplumsal statüsü eşitse, Tengricilikte de aynı şekildedir. Hatta Tengricilik'te iş abartılıp kadınlara askerlik yaptırmaya, ağır iş yaptırmaya kadar gitmiştir. (Şaka ya da yalan değil, eski Türklerde tüm halk askerdi denirken gerçekten tüm halk kastediliyor. Erkek, kadın, çoluk çocuk, yaşlı, kam/şaman, han, hakan/kağan... Hepsi)
Ha bir de, şu toplumsal eşitlikten bahsetmişken; feministlere de bir çift lafım var. Güya cinsiyet ayrımcılığı istemiyorlar, cinsiyet ayrımcılığının alasını yapıyorlar! Madem eşitiz o zaman siz de bize yardım edin dedik mi hemen kıvırıyorlar. Hele hele eskaza ağzımızdan kadınlar da askere gitsin diye bir söz çıksa hemen top ateşine başlıyorlar! Hani eşittik ulan? Bu nasıl eşitlik? Bir de bayan kelimesini kullanmamızı istemiyorlarmış. Neden? Hayır, neden yani? Sırf içinde "bay" geçtiği için mi bütün tantana? Neymiş, kadın diyecekmişiz... O zaman da öküz diye kızıyorsunuz! Ne yapalım ulan biz? Cinsiyetçilik yapmayın... Hadi tamam yapmıyoruz, e siz yapıyorsunuz? Hatta kitabını yazıyorsunuz!
Bir çift de eski Türkleri şamanist olarak tanıtan hangi malsa ona sözüm var. Oğlum araştırmadan, bilmeden ne iş yapıyorsun sen? Önceden Avrupa'da Tengricilik için Turkish shamanism deniyordu. Şimdi Avrupalı tarihçiler ona feci karşı çıkıyor. Onlar şamanizm değil diye ağlarken (ki şamanizm olarak göstermeleri işlerine gelirdi, hatırlatırım) bizdeki bazı mallar hala çıkmış şamanistlerdi diyor. Bir de neymiş, din kitabında şamanizmle İslam benziyor deniyormuş ama benzemiyormuş. 1. Kimse sana Şamanizm'in İslam'a benzediğini söylemedi, Tengricilik o. 2. Şamanizm'in İslam'a benzediğini kimse iddia etmedi. Tengricilik o. 2. Sen o şeyleri arka tarafınla okuyup esrar çekip "ben ateistim yea" diye gezeceğine az bir şey öğren mal!
Kaç ay önceki nefretimi de kustum, rahatladım.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder