Yay tipleri

"Sen bunu daha önce yazdın" "Hayır, yazmadım; o yay çeşitleriydi." Bundan sıkılmadınız mı, cidden? Hem blog benim değil mi arkadaşım; ister aynı yazıyı on defa yazarım, Allah Allah... Sinirimi bozdunuz. Neyse...

1) Asya tipi bileşik kısa yaylar

Kabzası dışbükey Osmanlı yayı

Kabzası içbükey İskit yayı

Kabzası içbükey Kore yayı

İçbükey Roma-Bizans yayı

Kabzası içbükey Hun yayı

İçbükey Moğol yayı

İskit stili Çin yayı

İç-dış bükey karışımı Hint-İran yayı

Kısa, at üstünde kullanıma uygun, çok malzemeli yaylardır. Genelde Asya'da yaygındırlar. Osmanlı yayı haricinde olanlarının kabzası; yani en orta kısmı içbükeydir. Osmanlı yayında dışbükeydir. Çoğunlukla, birden fazla parçadan oluşurlar. Örnekler: Türk yayları (İskit yayı, Hun yayı, Peçenek yayı, Osmanlı yayı, Kıpçak yayı), Moğol yayı, Macar yayı, bazı Kızılderili yayları, Kore yayı, Çin'in bazı bölgelerindeki İskit tarzı yaylar (Scythian style Chinese bow ya da Chinese hornbow), Roma-Bizans yayları, Arap-Fars yayları, Hint yayları

2) Bileşik uzun yaylar

Çin bileşik uzunyayı

Yumi, asimetrik olur

Uzun ama çok malzemelidirler. Bazı Kızılderili yayları, Eski Mısır'ın geliştirilmiş savaşçı yayları, Çin'in kompozit uzunyayları ve yumi (Japon geleneksel okçuluğu Kyuudo'da kullanılan, ayrıca samurayların kullandığı yaylar) bu tiptir.

3) Basit uzun yaylar

Longbowman'lar. Aoe II'de de İngilizlerin özel birimidir.

Tek malzemeden oluşan, upuzun yaylardır. İngilizlerin meşhur longbow'ları, günümüzün olimpik yayları, bazı Kızılderili yayları, antik Mısır yayları ve Ortadoğu'nun antik uzun yayları bu tiptendir. Ayrıca, mağara döneminde kullanılan bir işe yaramayan yaylar da bu tarzdır.

4) Tek malzemeli kısa yaylar

Oyun ve basit kullanım için yapılmış yaylardır. Kepazeler, bazı Kızılderili yayları, çocukların oynaması için yapılan yaylar bu tarzdandır.

Bu arada; şunu da denk gelmişken koyayım; ben de unutuyorum:

Ssal yazdığına biz "Sal" diyoruz. "Kassan" yazdığına da "Kasan" diyoruz. Ear yazdığına kulak ya da kulakçık. Bir tek kabza'yı düzgün yazmış kazma herifler. Odunu yontup "Benim yayım bu arkadaşım" diyen heriften ne bekliyorsun zaten?

Ya, Cuma günü bizim kursun (okçuluk kursu) açılışı var (resmi açılışı, kaçak göçek yaşıyoruz (*:swh)(bkz. ekşi sözlüğün bünyeye etkileri) resmen...) Yazarlık onaylanana kadar ohooo... Hocalar atlı okçuluk gösterisi filan yapacakmış; kaçıracak olmam sıkıntı ya... Yarın Bursa üzerinden İstanbul'a gidiyoruz. Bursa'da zihgir, yay filan yaptıracağım yerler var. Yazmadığından çoğunuzun yazar olduğunu bilmediği ama yazılarımdan bir şekilde muhtemelen tanıyacağınız (ne dedim lan ben?) Kaan, bana bir ara "Aşiret gibisiniz, yayılmışsınız her yere" demişti. (Her yerde uzak-yakın akraba, tanıdık vs. olunca... Karakeçililerin ufak bir sülalesiyiz aslında; en fazla bir kaç köy kadar bir sülaleyiz... Koca ormanı kaplayacak Karakeçili aileleri olduğunu biliyorum mesela. Sonra Sarıkeçililer, Atçekenler filan var.)

Ha, bir de; zihgir hakkında bir şeyler diyeyim. Zihgir, geleneksel olarak sadece yaya okçuların kullandığı; başparmağa takılan okçu yüzüğüdür. Zehgir, zehkir, zihkir demekte de sakınca yoktur; ama onaylı yazımı zihgir'dir. Bunun ilk Türkçe'deki adı da aynı zihgir gibi Perslerden aşırılma. Resmen isim koymaya üşenmişler, başka bir şey değil... Asya'daki neredeyse her halk (Japonlar dışında hepsi kullanıyor, Japonlar da kullanıyor olabilir; bilmiyorum); ayrıca Kızılderililer, Macarlar, Romalılar ve Yunanlar tarafından kullanılır. İngilizler, bunun işlevine sahip ama üç parmak çekişine uyarlanmış "gemini rings" denen bir alet kullanırlar. Zihgirin İngilizce adı da Thumb ring bu arada.
Çin tarzı bir kaç zihgir (Aralarında Jui/Rui hanedanına -Zhou hanedanının onaylı eyalet yöneticilerinden- ait olan tip de var:)

Evet, o arkadaki akvaryum seramiğine benzeyen şey de Çin tarzı zihgir. Farklı el boyutlarına göre, çoğu halkın temelde kullandığı zihgirler:

Atlı okçular ve Yeniçeriler ise zihgir kullanmazmış. Daha doğrusu yaya okçuların zihgirleri boynuz, kemik, nadiren tahtadan ve değerli ya da yarı-değerli taşlardan yapılır; Türk usulü zihgirin en iyisi manda boynuzundan olur; süs zihgirleri ise değerli ya da yarı-değerli taşlar, gümüş ya da altından yapılır. Atlı okçu ve yeniçeriler çok isterse deriden yapar. Deri:

Kore usulü deri zihgir

Süs zihgirleri (Bunla ok atmaya çalışırsanız çileyi -yani yayın ipini- kopartırsınız)

Hem süs, hem iş görür zihgirler: