Türk Yazı Sistemlerinin Tarihi Gelişimi

1) İSKİT-HUN YAZISI

Hun yazısının Macar alfabesiyle Latinizasyonu. Şuradan kolaylıkla bu harflerin Türkçe değerlerine ulaşabilirsiniz: http://www.wiki-zero.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvTWFjYXJfYWxmYWJlc2k

Evet, sanılanın aksine Türkler'in ilk yazısı Orhun alfabesi değildir; Orta Asya'da İskit kurganlarında iki satırlık İskitçe bir yazı, Avrupa'da da aynı yazıdan Hunca ve Macarca metinler bulunmuştur. Bu yazı sağdan sola yazılmaktadır.

2) YENİSEY YAZISI

Yenisey alfabesinin Kırgızca'ya uyarlanmışı, çoğu harf aynı ama Göktürk Yeniseyi ile arasında biraz fark da var. İnce B yani B2 Göktürk Yenisey'inde daha süslüdür mesela. 1 numaralı harfler kalın, 2 numaralı harfler ince.

Hun yazısı geliştirilerek Göktürkçe'nin ilk formu olan bu yazı ortaya çıkmıştır. Bazen de bilerek tamgalar değiştirilmiştir, resimler basitleştirilerek tamga haline getirilmiştir. Bu yazı sağdan sola da soldan sağa da yazılabilmektedir ama soldan sağa yazmaya daha uygundur.

3) ORHUN TAMGALIĞI

OU dediği O ve U, ÖÜ dediği de Ö ve Ü sesi veriyor; yanlış olmasın.

Geldik herkesin Göktürk alfabesi olarak bildiği Orhun'a. Orhun yazısı, Yenisey yazısının kendi kendine değişmesi ve bazen de bilinçli olarak tamgaların değiştirilmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu yazı sağdan sola da soldan sağa da yazılabilmektedir ama sağdan sola yazmaya daha uygundur.

4) ANTİK UYGUR YAZISI

W/V'den hemen sonraki Ğ, üstünde im olan kalın Z, X=H, Q kalın K, üstü imli C=Ç, üstü imli S=Ş

Sanılanın aksine Türkler bir anda Orhun yazısından pat diye Arap alfabesine geçmemiştir. Uygurlar, Çin ve Hint metinlerini daha kolay çevirebilmek için Çin, Hint ve Antik Fars alfabelerini temel alıp bu alfabeyi geliştirdiler. Bu alfabe Karahanlılar döneminde de kullanılmıştır, Cengiz Han ise bu alfabeyi temel alarak geleneksel Moğol alfabesini yaptırmıştı. Bu yazı yukarıdan aşağı harfler birbirine birleştirilerek yazılır ve kağıdın sağından başlanır. Bu arada Çinli, Koreli ve Japonlar da batılılaşma hareketlerinden önce kağıdın sağından başlardı.

5) KURAN ELİFBASI

Karahanlıların son dönemlerinde Kuran harfleri, harekeler ile birlikte alındı. Eh, takdir edersiniz ki bu Türkçeye çok da uygun bir alfabe değildi.

6) İRAN ALFABESİ

Arapça temel alınarak Farsçaya uygun şekilde yapılmış bu alfabe, Selçuklu boyunca kullanılmıştır. Türkçeye %60 oranında uygun bir alfabedir zira Arapça'da bulunmayan G sesi ve birkaç ek ses de vardır. İranlılar okunuş kurallarını tümüyle değiştirmiş, yeni harfler eklemiş ve bazı harflerin şeklini değiştirmişti. İran'da hâlâ bu yazı kullanılır.

7) OSMANLI ELİFBASI

Rika yani günlük hayatta sık kullanılan hat. Klasik Kuran tarzı harflere ise matbu hat denirdi ve ancak basımlarda kullanılırdı.

Osmanlılar, İran Alfabesinin yazım ve okunuş kurallarını biraz değiştirdiler, yeni harfler ekleyip bazı harfleri çıkarttılar, bazı harflerin yazımını değiştirdiler ve Türkiye Türkçesi'ne %90 oranında uygun yeni bir alfabe ürettiler.

9) TÜRK-LATİN ALFABESİ

Bunun tarihini biliyorsunuz zaten. Yalnız bilmediğiniz şey şu: Bu yazı, sanılanın aksine Türkiye Türkçesine %100 uygun değildir, %93 oranında uygundur. %100 oranında uygun olması için şu harfleri de ihtiva etmesi gerekirdi ama bu harfler yok: Ä, Ë, Ƒ (Türkiye Türkçesinde iki F sesi vardır: Biri eskiden beri olan üfleme, rüzgar benzeri F yani burada gösterdiğim kancalı harf, ikincisi Arapça ve Farsça kökenli veya P'den dönüşmüş kalın F), Ƣ (Ğ yumuşak bir harftir ama onun serti de Türkiye Türkçesinde bulunmaktadır), X (Kalın, gırtlaktan çıkan bir H. Türkçede dört çeşit H vardır: Biri Arapça kökenli yumuşak H, biri yine Arapça kökenli sert H, biri Ⱪ harfinden dönüşümle oluşan H yani burada X ile gösterdiğim harf, diğeri de üfleme, ohlama benzeri seslerden çıkan aşırı yumuşak H), Ï (Türkçe'de Yı ve Yi diye sesler başlangıçtaysa aslında yoktur, bunlar ï diye belirttiğim harftir. Yılan değil, Ïlan; ama meseli İyi sözü Ïi ya da İï şeklinde ifade edilemez çünkü ondaki Y serttir), Ⱪ (Türkçede ince K sesi, Arapça kökenli Q sesi ve eski Türkçede de olan Ⱪ sesi olmak üzere üç K sesi vardır), Ñ (Göktürkçe ng diye yazılan ses aslında tek sestir ve Latin alfabesinde böyle ifade edilir), Ň (Bu da birleşik Ny sesidir, günümüz Türkiye Türkçesinde pek örneği kalmasa da hâlâ yaşamaktadır), W (Türkçede iki çeşit V sesi vardır: Biri B, P gibi seslerden bozma ve bugün bildiğim V, diğeri de Arapça kelimelerde bulunan ayrıca Ğ'den dönüşümle ya da üfleme benzeri doğal seslerle de ortaya çıkabilen açık V, yani W).

Bunlar haricinde Ṡ, Ḋ, Ṫ ve Ż harfleri de Arapça kökenlidir ama Türkçede asla doğru ses değerleriyle kullanılmadıkları için gerek yoktur. Hatta Osmanlıca, büyük oranda bu harfleri ayıklamamaktan kaybetmiştir.

10) TÜRK KİRİL ALFABESİ

Kırgız Kiril alfabesi.

Sovyetler döneminde Ruslar, Türk ve Moğollara kiril alfabesini dayattılar; kullanan her halk da diline uygun biçimde bu alfabeyi düzenledi.

11) DIŞ TÜRK LATİN ALFABELERİ

Türkiye'nin Latin alfabesi etkisi, Azeriler, Türkmenler ve Özbekler'in kendi dillerine uygun olarak Latin kökenli alfabelere geçmelerini sağladı. Bu alfabeler Türkiye Türkçesi'ne belli bir oranda, kendi lehçelerine ise %99 uygundur. Şimdi baktım da Kazaklar da Latin kökenli alfabeye geçmiş.

12) UNİFORM TÜRK ALFABESİ
http://www.wiki-zero.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvT3J0YWtfVMO8cmvDp2VfYWxmYWJlc2k
Tüm Türk lehçelerinde kullanılması için, Türkçeye ucundan kıyısından bulaşmış her türlü ses değerini ifade edecek bir alfabedir. Henüz tamamlanmamıştır ve üstünde tartışmalar vardır.